POZNAŃSCY MUZUŁMANIE
Islam jest najmłodszą z trzech religii monoteistycznych, ale zarazem drugą pod względem wielkości na świecie. Już co piąty mieszkaniec naszego globu, jest muzułmaninem. Jak nietrudno się domyślić, bohaterami tego tekstu są poznańscy muzułmanie.
Wyznawcy islamu są obecni w stolicy Wielkopolski od kilkudziesięciu lat. W okresie Polski Ludowej, byli to głównie studenci i pracownicy z krajów muzułmańskich. Od lat osiemdziesiątych działa w Poznaniu filia Stowarzyszenia Studentów Muzułmańskich w Polsce. Dziesięć lat temu powstało zaś Muzułmańskie Centrum Kulturalno-Oświatowe. Zanim jednak przejdziemy do umówienia działalności Centrum, pora omówić pokrótce doktrynę islamu, bo wbrew pozorom, religia ta jest słabo znana, albo też naszymi wyobrażeniami rządzą stereotypy i uproszczenia.
Mahomet – „Pieczęć Proroków”.
Samo słowo „islam” znaczy „poddanie się Bogu”, natomiast „muzułmanin”, czyli wyznawca islamu, to „poddany Bogu”. Twórca islamu, prorok Mahomet (Muhammad) urodził się w Mekce na Półwyspie Arabskim około roku 570. Wywodził się z rodu Haszymitów, który był częścią plemienia Kurajszytów. Jego dzieciństwo nie było ani szczęśliwe, ani łatwe. Szybko został osierocony i musiał pracować przy obsłudze karawan kupieckich swojego wuja, Abu Taliba. Podróże dały mu możliwość zetknięcia się z krajami sąsiadującymi z Półwyspem Arabskim, a więc przede wszystkim Bizancjum i Persją. Poznał też tamtejsze religie, głównie chrześcijaństwo i judaizm. Problemy Mahometa skończyły się, gdy w wieku dwudziestu lat poślubił starszą od siebie bogatą wdowę, Chadidżę. Odtąd nie musiał martwić się sprawy materialne i stał się niezależny. Mógł teraz oddać się swoim ulubionym, samotnym wędrówkom i rozmyślaniom na górze Hira, nazwanej później Górą Światła (Dżabal an-Nur). Tam pewnej nocy usłyszał głos: Głoś (recytuj) w imię twego Pana. (Koran, Sura 96). Początkowo przestraszył się i uciekł, ale w końcu uwierzył, że przemówił do niego archanioł Gabriel (Dżibril) znany z pism żydów i chrześcijan i zrozumiał, że Bóg wybrał go na proroka, aby nawrócił Arabów, czczących wielu bogów, wiary w jednego Boga.
Archanioł Gabriel rozmawia z Mahometem
Początki działalności Proroka nie były łatwe, właściwie uwierzyła mu tylko najbliższa rodzina i część mieszkańców Mekki, jednak większość, zwłaszcza wpływowi przedstawiciele miejscowych, elit pozostali mu wrodzy. Do tego doszła osobista tragedia, umarła bowiem jego ukochana żona Chadidża w 619 r., a później stryj, Abu Talib. Często nachodziły go też wątpliwości co do prawdziwości swego posłannictwa, ale szybko znalazł pocieszenie:
Na jasność poranka!
Na noc, kiedy spokojnie zapada!
Nie opuścił Cię twój Pan
ani Cię nie znienawidził.
I z pewnością
ostateczne będzie lepsze dla ciebie
aniżeli pierwsze! (Sura 43).
Prorok postanowił szukać pomocy poza rodzinnym miastem i udało się do miasta Jasrib, które później nazwano Medyna (Medina tan-Nabi, czyli Miasto Proroka). Rok wędrówki Mahometa (hidżra) - 622 uznano za początek ery muzułmańskiej. Obecny rok 2015, to 1436/37 rok hidżry. Zanim jednak Mahomet wyjechał z Mekki, rok wcześniej doszło do cudownego, a zarazem najbardziej zagadkowego wydarzenia w życiu Proroka. Według Koranu, Mahomet miał zostać przeniesiony na cudownym rumaku Al-Buraku do Jerozolimy (isra), a stamtąd, dokładnie ze skały świątynnej, miał zostać wzniesiony do nieba, do tronu Boga (miradż). Podróż tą określa się jako Podróż Nocną.
W Medynie Mahomet zebrał wokół siebie grupę wyznawców, wśród których byli także uciekinierzy z Mekki. Po kilku latach Prorok stoczył trzy zwycięskie bitwy z Mekkeńczykami, aby ostatecznie zająć miasto bez walki w 630 r. Po zajęciu swego rodzinnego miasta, Mahomet oczyścił świątynię Al-Kaabę z wizerunków pogańskich bóstw i uczynił ją centrum islamu. Według legendy, świątynię zbudował sam Abraham. Wkrótce zjednoczył wszystkie plemiona Półwyspu Arabskiego, które przyjęły islam i uznały posłannictwo Mahometa. Prorok zmarł w 632 r. w Medynie.
Muzułmanie wierzą, że Bóg objawiał swą wolę stopniowo. Ojcem wszystkich wiernych, czyli żydów, chrześcijan i muzułmanów, był Abraham (Ibrahim). Pierwszym prorokiem był Mojżesz, przekazujący ludziom Torę. Później był Jezus, uważany przez muzułmanów wyłącznie za człowieka i proroka, objawiający wiernym Ewangelie. Natomiast ostatnim prorokiem i ostatnią świętą księgą, zamykającą ciąg objawień woli bożej, był Mahomet, przekazujący Koran. Dodam jeszcze, muzułmanie nazywają żydów i chrześcijan „ludem Księgi”.
Muhammad nie jest ojcem żadnego z waszych mężczyzn, lecz jest Posłańcem Boga i pieczęcią proroków.
Bóg jest w każdej rzeczy wszechwiedzący! (sura 33).
Koran – święta księga islamu
Koran oznacza po arabsku „recytacja” lub „czytanie”. Dla każdego pobożnego muzułmanina, jest to prawdziwe i autentyczne objawienie Boga (po arabsku Allaha), przekazane ludziom za pośrednictwem Jego Proroka – Mahometa. W księdze tej znajdziemy nie tylko historię objawienia jej treści Prorokowi, ale także podstawowe prawdy wiary, nakazy morale i przepisy prawne, obowiązujące każdego wyznawcę islamu. Koran jest najstarszym zabytkiem piśmiennictwa arabskiego, a równocześnie jego najwybitniejszym dziełem. Ostatecznej redakcji świętej księgi dokonano w czasach panowania trzeciego kalifa – Uthmana (644-656). Liczy ona 114 sur (rozdziałów), które dzielą się na wersety (ajaty), których jest w sumie 6226. Obejmują one treść objawień, jakie miał otrzymać Mahomet w latach 610 – 632. Sury Koranu nie zostały ułożone chronologicznie ani „problemowo”, a po prostu w kolejności od najdłużej, do najkrótszej, z wyjątkiem sury 1 Otwierającej, która jest jedną z najważniejszych modlitw muzułmańskich, a brzmi ona tak:
W imię Boga Miłosiernego, Litościwego!
Chwała Bogu, Panu światów,
Miłosiernemu, Litościwemu,
Królowi Dnia Sądu.
Oto Ciebie czcimy i Ciebie prosimy o pomoc.
Prowadź nas drogą prostą,
drogą tych, których obdarzyłeś dobrodziejstwami;
nie zaś tych, na których jesteś zagniewany,
i nie tych, którzy błądzą.
Dalej księga jest już ułożona według długości sur. Każda sura (z wyjątkiem 9, która prawdopodobnie była kiedyś częścią 8), rozpoczyna się inwokacją W imię Boga Miłosiernego, Litościwego! W Koranie znajdziemy też opowieści o prorokach znanych ze Starego Testamentu, jak Abraham i Mojżesz, prorokach arabskich, nieznanych chrześcijanom i żydom, ale także sporo wzmianek o Jezusie i Maryi, z tą jednak różnicą, że Jezus przestawiany jest wyłącznie jako prorok, w żadnym razie nie jako Syn Boga. Muzułmanie stoją na stanowisku całkowitego i bezwzględnego monoteizmu, a dogmat o Trójcy Świętej, jest dla nich bluźnierstwem, określanym jako dodawanie Bogu współtowarzyszy.
Oto jest Jezus, syn Marii,
słowo Prawdy, w którą powątpiewają.
Nie jest odpowiednie dla Boga,
aby przybrał Sobie syna.
Niech Mu będzie chwała! (sura 19).
Recytacja Koranu stanowi centrum i najważniejszy element modlitwy i całego życia muzułmanina, przy czym, modlić się można wyłącznie po arabsku i recytacja świętej księgi wyłącznie w tym języku, jest właściwa. Można tłumaczyć Koran na inne języki, ale modlić się wolno jedynie w języku, w jakim Bóg objawił Koran Prorokowi. Nie muszę dodawać, że Księga jest otoczona wyjątkową czcią przez wiernych.
Pięć filarów islamu
Podstawowe obowiązki muzułmanina, stanowiące zewnętrzne przejawy kultu religijnego, zostały ujęte w tzw. pięć filarów islamu: wyznanie wiary, modlitwa, jałmużna, post i pielgrzymka do Mekki.
Świątynia Al-Kaaba w Mekce
1. Wyznanie wiary – szahada. Wyznanie wiary w islamie jest krótkie i jasne: Nie ma bóstwa prócz Allaha, a Mahomet jest posłańcem Boga. Poprzez wymówienie tej formuły po arabsku, zostaje się automatycznie muzułmaninem. W tej krótkiej formule zawiera się wszystko, co najważniejsze w islamie, czyli stwierdzenie jedyności Boga i podkreślenie roli Mahometa, jako Jego proroka.
2. Modlitwa – salat. Modlitwa polega na zespole gestów, jak skłonienie ciała, wybijanie pokłonów z wymawianie odpowiednich formuł religijnych i wersetów Koranu. Każdy dorosły i zdrowy muzułmanin, jest obowiązany modlić się pięć razy dziennie: o świcie, w południe, po południu, o zachodzie słońca i w nocy. Muzułmanie modlą się w meczecie lub poza nim, z twarzą zwróconą w kierunku Mekki. Zanim jednak muzułmanin przystąpi do modlitwy, należy najpierw dokonać rytualnych ablucji.
3. Jałmużna – zakat. Każdy pobożny muzułmanin, posiadający jakiś majątek lub dochód, powinien oddawać pewną jego część na rzecz ubogich i potrzebujących członków społeczności wiernych.
4. Post – saum. Zwyczaj przestrzegania postu został przejęty prawdopodobnie od żydów i chrześcijan. Co roku, w miesiącu ramadan, należy od wschodu do zachodu słońca powstrzymać się od jedzenia, picia, palenia i stosunków seksualnych. Przed świtem każdego dnia w ramadanie, należy sformułować intencję postu. Z postu zwolnieni są jedynie dzieci, kobiety w ciąży, chorzy i ludzie starsi.
5. Pielgrzymka do Mekki – hadżdż. Każdy dorosły muzułmanin powinien przynajmniej raz w życiu wyruszyć w pielgrzymkę do Mekki, aby pomodlić się w sanktuarium Al-Kaaba, centrum islamu, oczywiście jeśli pozwalają na to warunki materialne i zdrowie. O ile cztery pierwsze „filary” są absolutnie obowiązkowe, tak odbycie pielgrzymki nie jest wymogiem koniecznym ze względu na trudności, jakie można napotkać podczas podróży. Sanktuarium Al-Kaaba w Mekce (po arabsku „kostka”), to budowla z kamienia, przypominająca nieco kostkę, w której przechowywany jest słynny „czarny kamień”, czczony już w okresie przedmuzułmańskim. Wstęp do Mekki mają tylko muzułmanie, a miejsce to uważane jest za święte.
Muzułmańskie Centrum Kulturalno-Oświatowe w Poznaniu
Centrum działa już od dziesięciu lat, a mieści się w kamienicy na Górczynie. Potocznie mówi się o nim „poznański meczet”, ale sala modlitewna to tylko jedno z jego pomieszczeń. Prócz tego znajdziemy to również sale lekcyjne dla dzieci, czytelnię, bibliotekę zawierającą liczne publikacje po polsku i arabsku oraz pomieszczenie stylizowany na dzienny pokój arabski. W każdy piątek (dzień święty dla muzułmanów) odbywa się wspólna modlitwa, a w niedzielę nauka religii i arabskiego dla dzieci. Centrum prowadzi też naukę języka arabskiego dla wszystkich chętnych.
Centrum otwarte jest dla wszystkich, nie tylko dla wyznawców islamu. Dzieci i młodzież ze szkół podstawowych, gimnazjum i liceów, mogą przyjść na lekcję muzealną, poznać postawy islamu, języka arabskiego i zwiedzić centrum. Od 2012 roku Centrum uczestniczy w Nocy Muzeów, gdzie za zwiedzających czeka mnóstwo atrakcji. Od ubiegłego roku z kolei, w centrum organizowane są wykłady otwarte, gdzie każdy zainteresowany, może poznać religię i kulturę islamu. Dodam, że wykłady są bezpłatne.
Poznańscy muzułmanie są obecni w naszym mieście już od dawna i stali się częścią Poznania. Dzięki gościnnemu i otwartemu dla wszystkich Muzułmańskiemu Centrum Kulturalno-Oświatowemu, każdy, kto jest równie otwarty i ciekawy świata, ma możliwość poznać fascynującą religię, jaką jest bez wątpienia islam.
Źródło:
J. Bielawski, Islam, Warszawa 1980.
Koran, tłum. Józef Bielawski, Warszawa 1986.
M. Rodinson, Mahomet, Warszawa 1991.
www.islam.poznan.pl
Przeczytaj poprzedni wpis
KAWIARNIA TEATR I KARTY, CZYLI KILKA SŁÓW O ROZRYWKACH MIESZKAŃCÓW OSIEMNASTOWIECZNEGO POZNANIA
